Presteren op een wedstrijd is best lastig, zeker als er druk op ligt. Die druk veroorzaak je soms zelf, maar wordt ook vaak opgewekt door bijvoorbeeld de eigenaren van een paard, je stalgenoten of zelfs je ouders. Hoe ga je daarmee om? En hoe zorg je dat de druk binnen de perken blijft, zodat jij het beste uit jezelf en je paard naar boven kan halen?
Malene Nooteboom, dressuuramazone en instructrice, heeft zich verdiept in presteren onder druk. “In de psychologie is veel onderzoek gedaan naar het fenomeen ‘druk’. Het kan positief zijn, mensen presteren bijvoorbeeld in teamverband vaak beter dan alleen. En als iemand je steunt, presteer je beter dan wanneer een toeschouwer je verbaal afbreekt.
Zo vroegen onderzoekers aan kinderen om een vislijn op een hengel te rollen. De ene keer werden ze aangemoedigd en was de opdracht zo gepiept, de andere keer werden ze uitgescholden en uitgelachen en werd de prestatie alleen maar minder.
Ook blijkt het effect van druk door mensen om je heen af te hangen van de vraag of je iets gemakkelijks of iets moeilijks moet doen. Wanneer een hoogspringer met een persoonlijk record van 2.34 meter een sprong moet maken over 1.80 meter en de omstanders jouwen hem uit, kan hij toch makkelijk een foutloze sprong maken. Hij weet immers zeker dat dit voor hem een makkelijke opgave is.”
Moeilijke taken gaan slechter met publiek
Hoe komt het nou dat we moeilijkere taken slechter doen met anderen erbij? Er zijn drie oorzaken, vertelt Malene:
De aanwezigheid van anderen kan ons scherper maken. We weten niet wat het publiek gaat doen. Er bestaat een kans dat we op hen moeten reageren. We zijn waakzaam en dat kan tot spanning leiden.
Anderen kunnen ons beoordelen – of we denken dat ze dat doen. Daarom gaan we in hun aanwezigheid de lat nóg hoger leggen, soms zelfs boven ons niveau. Dit zorgt natuurlijk voor een hoop stress. Puur omdat we bezorgd zijn dat anderen ons misschien beoordelen.
Alles dat ons afleidt van onze taak, maakt ons gespannen. We kunnen ons nou eenmaal moeilijk focussen op meer dan één ding tegelijk. Bijvoorbeeld als je aan het losrijden bent voor een proef terwijl er iemand langs de kant aanwijzingen staat te schreeuwen naar een andere ruiter. Hierdoor kan je de focus kwijtraken.
Focus op wat je wél goed kan
Malene legt uit dat je op wedstrijd niet moet focussen op wat nog niet zo goed gaat. “Om echt goed te kunnen presteren, moet je er vooraf van overtuigd zijn dat de onderdelen die je in de proef tegenkomt voor jou en je paard geen probleem zijn. Een onderdeel dat je niet goed beheerst, zal altijd wat spanning geven omdat je het tóch op dat moment goed wilt doen. Wil je toch starten, ook als nog niet alle onderdelen vlekkeloos gaan? Leg je er dan bij neer dat je voor dit zwakke onderdeel een onvoldoende krijgt en focus op de oefeningen die erna komen. Je hebt dan op maar één onderdeel een misser.”
Publiek dat je steunt
“Zorg er bovendien voor dat je mensen om je heen verzamelt die je steunen en opbouwend begeleiden. Stalgenoten die je afbranden, die hameren op onderdelen die nog niet goed gaan, die denigrerend reageren of je zelfvertrouwen beschadigen, moet je niet in de buurt willen hebben. Probeer letterlijk en emotioneel afstand van hen te nemen. Neem mensen mee die echt begrijpen wat het is om paard te rijden. Die het zelf ook gedaan hebben en die interesse hebben in het paard, de sport en de manier waarop jij de sport beheerst en beoefent.
Mensen die jou gaan vergelijken met anderen, mensen die je een negatief gevoel geven, mensen die meer bezig zijn met hun eigen ‘ik’, mensen die mee willen om er bij te kunnen zijn, mensen die je uitschelden omdat je prestatie niet is wat zij ervan verwachten en mensen die dreigen het paard weg te doen omdat je de beker niet meeneemt, zijn allemaal mensen die je kunt missen als kiespijn. Dit zijn mensen die voor zichzelf de lat hoog hebben liggen maar vergeten zijn, dat ze er zelf ook jaren keihard voor hebben moeten werken om ergens te komen. Het werkt niet voor iedereen om de spreekwoordelijke zweep er maar even overheen te halen.”
Ouders: Blijf positief
Malene heeft een oproep voor iedereen die op wedstrijd gaat: “Laten we er met zijn allen voor zorgen dat we als ruiters alleen de prettige mensen meenemen op concours en dat we als groom of toeschouwer onze eigen frustraties thuislaten en de ruiter steunen.
Ook voor ouders is dat een belangrijke boodschap. Een kind kan veel gemakkelijker en beter presteren wanneer er positief gereageerd wordt, hoe slecht de prestatie ook was. Het resultaat wordt alleen maar minder als ouders teleurgesteld of zelfs kwaad reageren. Dat veroorzaakt faalangst en een negatieve associatie met presteren in het algemeen. Dat kan ook voor de verdere toekomst van een kind gevolgen hebben.”
Malene Nootenboom is dressuuramazone en instructrice bij haar bedrijf Bewust Wedstrijd Rijden. Ze brengt paarden uit van L2 tot Grand Prix-niveau en geeft workshops en clinics. Ook schrijft ze regelmatig blogs over trainen, wedstrijden rijden en de menselijke factor bij wedstrijdrijden.
Bron: dressuurmagazine.nl – Presteren (z)onder druk
28 december 2018, 07:00 – Edited on 9 januari 2019, 16:39 – Mirjam Hommes